JOURE - Tijdens de nieuwjaarsbijjeenkomst van 2019 heeft wethouder Durk Durksz De Kultuerpriis De Fryske Marren uitgereikt aan schrijver Eppie Dam. Burgemeester Fred Veenstra beloonde Vegelinsoord met de prijs voor de beste oud & nieuwviering. Tijdens de bijeenkomst hield burgemeester Veenstra ook zijn nieuwjaarstoespraak. Tot slot ontving de gemeente de titel "Fairtrade gemeente", de 89e van Nederland.

Nieuwjaarstoespraak
Dames en heren, Fryske Marders en alle anderen, ik begin met jullie allen een goed en gezond 2019 te wensen. Folle lok en seine.

Er ligt weer een jaar voor ons. Het is nieuw, wit nog. We hebben een heel jaar de tijd om het in te kleuren. Gisteren begon dat nieuwe jaar. Het zesde voor onze gemeente. Vroeger ging je op je zesde van de kleuterschool naar de lagere school. Een nieuwe fase. Die zie ik ook voor onze gemeente ontstaan. Daarover later meer.

Oud en nieuw
Eerst even terug naar vorig jaar. En allereerst even naar de jaarwisseling. Hoe ging het hier met oud en nieuw? Ik was in Lemmer bij het carbidteam. Flink in de weer en tevreden met de nieuwe locatie.

Ik was in Echtenerbrug bij de vriendenploeg die een oud- en nieuwfeest organiseert. Dit jaar voor de derde keer. Zelf de schouders eronder. En met steun van vele ondernemers zorgen ze voor een prima jaarwisselingsfeest. Ik stond ’s middags ook aan de oever van het Tjeukemeer. We hebben het carbidkanon van Sint Nyk in beslag genomen. Geen kanonnen meer was de regel. Een nogal onverantwoordelijke actie om het dan, op een eilandje in het meer, toch te doen. ’s Nachts was ik nog bij het feest in de evenementenhal hier in Joure. Ongeveer duizend jongeren vierden hier oud en nieuw. Al jarenlang een groot succes. Over het algemeen verliep de jaarwisseling prima. En dat is mede te danken aan de inzet van politie, brandweer, beveiligers, gemeentepersoneel, EHBO’ers en heel veel andere vrijwilligers.

Bestuurlijke veranderingen in 2018
2018 was een bijzonder jaar. In meerdere opzichten. In het prille bestaan van De Fryske Marren zijn de eerste reguliere gemeenteraadsverkiezingen gehouden. Die hebben tot veranderingen geleid. Partijen wonnen of verloren zetels. Er kwam een nieuwe partij bij. De gemeenteraad bestaat voor ongeveer een derde uit nieuwe leden. En de coalitie bestaat nu uit drie partijen. En alsof dat niet genoeg was verloor het college in oktober al twee leden en kwamen er dus ook weer twee nieuwe wethouders bij. Zoveel veranderingen zijn op zich al genoeg om te verklaren dat er enige tijd nodig is om de klokken weer gelijk te zetten en de blik vooruit te richten.

Belangrijke onderwerpen in 2018
Maar we hebben dit jaar ook een aantal belangrijke en zware onderwerpen op tafel gehad. De stijgende uitgaven in het sociaal domein en de daarom noodzakelijke bezuinigingen. De discussie over de zandwinning in het IJsselmeer. De aanleg van een natuurbegraafplaats. De besluitvorming over verplaatsing van een supermarkt in Lemmer. En twee kadernota’s.

De leden van de gemeenteraad hebben nogal wat voor de kiezen gehad. Het is niet altijd gemakkelijk om het algemeen belang te behartigen en zonder ‘last’ tot een verantwoord besluit te komen. Ik hoop dat inwoners en organisaties zich dat realiseren en ook respect hebben voor de onafhankelijke positie die leden van de raad moeten innemen.

Kulturele Haadstêd 2018
Maar 2018 was gelukkig ook het jaar van Kulturele Haadsted. Het is een prachtig cultureel jaar geworden. Alle doemdenkers hebben wat mij betreft ongelijk gekregen. En wat heeft onze gemeente zijn partij mee kunnen blazen. Dankzij al die initiatieven vanuit de Mienskip. Weispield, Tommy, Colorfield Performance, Lûd, Rond de Lemster Toer en Rond de Jouster Toer. Het begon in januari al indrukwekkend met het vertellen van verhalen op heel veel bijzondere plekken en bij mensen thuis. Wat hebben de fonteinen, ook die hele mooie in Sleat, veel bezoekers getrokken. En wat hebben we ons ingespannen om met velen Maarten van der Weijden vooruit te schreeuwen, te zingen en op allerlei manieren aan te moedigen en geld in te zamelen voor het goede doel.

En dat allemaal naast al die evenementen die er ieder jaar al zijn. Onze gemeente en onze gemeenschap kan met terechte trots terug kijken op een prachtig jaar. Ook vanaf deze plek wil ik iedereen die dit mogelijk heeft gemaakt oprecht bedanken voor hun inzet. Fryslân en De Fryske Marren hebben zich van hun beste kant laten zien. En dat moeten we blijven doen. Duidelijk blijven maken, aan elkaar en aan alle anderen dat we een iepen mienskip zijn die graag mensen ontvangt. Wij blokkeren niet.

azc
We zijn iepen als het om cultuur en toerisme gaat. Maar ook als het om het opvangen van vluchtelingen gaat. Met emotie hebben we na de zomer afscheid genomen van de laatste bewoners van het AZC in Balk. Verwonderd waren we vier weken later door de vraag of het weer open mocht. Veerkrachtig als we zijn zetten we er de schouders weer onder, als blijkt dat we nog een aantal jaren asielzoekers in onze gemeente mogen opvangen.

2019
In 2018 kregen we te maken met onderwerpen die ons ook in 2019 bezig zullen houden. 2019, ons zesde levensjaar. We ontgroeien de kleutertijd, we worden groot. Dat betekent dat we in de nabije toekomst onze visie moeten herijken, onze stip op de horizon opnieuw moeten vaststellen. Wat voor gemeente willen we gaan worden nu we de eerste groeistuipen achter de rug hebben. Dat betekent ook dat we dit jaar naar onze organisatie gaan kijken. De mensen van de wijkteams komen in dienst van de gemeente. We gaan verder met digitalisering van de dienstverlening. We gaan onderzoeken hoe de managementstructuur zo eigentijds mogelijk kan worden. En een groot deel van de medewerkers kan weer een werkplek in eigen huis krijgen als de eerste fase van de verbouwing achter de rug is.

Zandwinning
En welke inhoudelijke kwesties spelen er? Er zal de komende tijd een besluit moeten vallen over de zandwinning in het IJsselmeer. Ik verwacht, hoop, dat we het gesprek erover op een goede manier kunnen voeren. Welke beslissing er uiteindelijk ook wordt genomen. Om mij heen zie ik politici die hun besluit al hebben genomen en politici die met de kwestie worstelen. Ik zie de zorgen die inwoners hebben met een ingreep in het IJsselmeer die dertig jaar effect zal hebben.

En ik zie ook dat feit en fictie door elkaar lopen. Dat er zaken worden gesuggereerd die niet kloppen. De discussie moet op basis van de juiste feiten worden gevoerd én met respect voor ieders standpunt. “Hoe sterker meningen mogen verschillen, hoe gezonder een samenleving is”, zei een Belgische politicus onlangs. En hij heeft helemaal gelijk.

Begroting in balans
In de komende maanden gaan we intensief aan de slag met ons gemeentelijke huishoudboekje. Net als veel andere gemeenten geven we meer geld uit binnen het sociaal domein dan we hebben begroot. Dat moet anders. En dus moet er worden bezuinigd. Daarvoor nemen we de hele gemeentelijke begroting onder de loep.

Een aantal miljoenen bezuinigen kan niet zonder pijn. We zullen het gaan merken in bijvoorbeeld de uitvoering van gemeentelijke taken of binnen de eigen organisatie. Uitgangspunt moet blijven dat wie recht heeft op een voorziening binnen het sociaal domein, die ook zal blijven krijgen. Een ander uitgangspunt is dat een aantal nieuwe onderwerpen waarover bij de recente kadernota is besloten, niet ter discussie staan. We moeten ook verder met de ontwikkeling van onze gemeente. Ook hier is het gesprek noodzakelijk. Gesprek binnen de gemeentelijke organisatie, met de gemeenteraad, maar ook met organisaties en instellingen op het moment dat de eerste contouren van bezuinigingsplannen helder worden.

Petear
Het gesprek is sowieso een belangrijk thema in 2019. De gemeenteraad gaat op een nieuwe manier vergaderen. Geen commissies meer waar burgers kort kunnen inspreken, maar in petear met elkaar. Een manier zoeken om met elkaar in gesprek te komen waardoor er vervolgens op basis van alle informatie goede besluiten kunnen worden genomen. De raad zal er aan moeten wennen, het college moet zich schikken in een minder prominente positie tijdens de vergaderingen, maar ik hoop dat inwoners snel de voordelen van de nieuwe manier van werken gaan merken.

Relatie burger-politiek
De relatie burger-politiek zal in 2019 een thema blijven. Op landelijk niveau heeft de staatscommissie-Remkes onlangs tientallen aanbevelingen gedaan. Het referendum invoeren, de gekozen formateur, meer aandacht voor democratie op school en heel veel andere. Op gemeentelijk niveau wordt er ook al jaren nagedacht over de verminderde belangstelling voor de lokale politiek en de relatie tussen raad, college en inwoners. Wij gaan dus aan de slag met ons Petear. Maar we gaan ook verder met de uitwerking van ons project waarbij we vorig jaar een foto van onze eigen situatie maakten. Hoe betrekken we Dorpsbelangen meer bij de politieke vragen in de eigen leefomgeving en hoe maken we gebruik van de deskundigheid die er bij heel veel inwoners is. En wellicht is het right-to-challenge ook voor ons een begaanbare weg.

Toevallig sprak Job Cohen onlangs over dit thema bij zijn afscheid als hoogleraar op de Thorbeckeleerstoel. Hij ziet enerzijds gemeenten steeds groter worden en anderzijds de behoefte om zo dicht mogelijk bij de burger besluiten te kunnen nemen ook. Hij pleit er voor om binnen die grote gemeenten, en daar hoort de onze zeker bij, aandacht te hebben voor hernieuwde positionering van deelgemeenten en dorpsraden.Op zich niets nieuws onder de zon. Als tweedejaars rechtenstudent moest ik in 1983 al studie maken van modellen voor binnengemeentelijke territoriale decentralisatie. Maar de aanleiding om het opnieuw bespreekbaar te maken en eigentijdse oplossingen te zoeken is nu nadrukkelijk aanwezig.

Gemeenten in Fryslân
Want gemeenten zijn de afgelopen jaren steeds groter geworden en het aantal gemeenten neemt sterk af. Sinds gisteren kent Fryslân nog 18 gemeenten, waaronder 4 Waddeneilanden. Onze gemeente doet steeds meer mee in de Friese bestuurlijke verhoudingen. Vanuit De Fryske Marren zijn we actief in allerlei samenwerkingsverbanden. Dat vertaalt zich in inhoudelijke samenwerking en het bekleden van bestuurlijke functies. Dat is goed voor de gemeente en de inwoners.

We zien gemeenten ook steeds meer gelijkwaardig aan elkaar worden. Ik heb het eerder gezegd, en ik blijf het herhalen, Fryslân verdient een F18. Een F4 of F5 doet geen recht meer aan de actuele verhoudingen. 18 Friese gemeenten die samen met de provincie en het Wetterskip de Friese zaak dienen.

Friese samenwerking
Binnen die Friese samenwerking staat niet alleen het sociaal domein of glasvezel op de agenda, maar ook de veenweideproblematiek en vooral ook de regionale energiestrategie. De hele klimaatdiscussie zal in 2019 en verder veel aandacht vragen. En terecht. We zullen onze energievoorziening en -behoefte aan moeten passen aan de veranderende omstandigheden, wat we zelf overigens al doen in onze gasloze nieuwe vleugel. En al die gemeente-overstijgende onderwerpen vragen om een goede terugkoppeling met onze volksvertegenwoordiging én met de inwoners.

Samen aan de slag
Genoeg te doen in het komende jaar. Geen tijd te verliezen. Geen tijd voor debat over proces en procedures. Laten we ons richten op inhoud en op hoofdlijnen. Laten we gebruik maken van de kansen die het nieuwe Petear ons biedt.Want alleen samen, met elkaar maken we De Fryske Marren tot die kleurrijke, actieve en noflike gemeente die het in essentie is.